Azjatyckie domy

Tradycyjne polskie domy są dosyć jednorodne: główna izba, kuchnia, sypialnie, prosta bryła przykryta spadzistym dachem. Różnią się właściwie tylko detalami. Azjatyckie domy są znacznie bardziej różnorodne. Różne nacje, różne plemiona mają swoje budowlane tradycje, budowlane patenty i wynalazki. Rozwiązania podyktowane są najczęściej dostępnością budulca i wymogami otaczającej aury. Estetyka często schodzi na drugi plan, chociaż zdarzają się ciekawe wyjątki. Oto naszym zdaniem 10 najciekawszych azjatyckich domów, spośród tych, które udało nam się odwiedzić.

 

1. Domy nad jeziorem Tonle Sap w Kambodży

Płynąc kilka lat temu rzeką Siem Reap w kierunku jeziora Tonle Sap, zobaczyliśmy jak Kambodżanie budują przy brzegu nowy dom. Dom zapowiadał się całkiem spory. Długie, kilkumetrowe pale, a właściwie pozbawione gałęzi pnie drzew bambusowych, w równych odległościach zostały najpierw wkopane stabilnie w grunt po obwodzie prostokąta. Następnie na każdy pal wspinali się budowniczy, którzy sznurkiem splecionym z włókien kokosa, przywiązywali podany im z ziemi poprzeczny pal, idealnie na tej samej wysokości do każdego pala. Jakoś obyło się bez poziomnicy. Po ustabilizowaniu się konstrukcji wspinali się wyżej i w ten sam sposób budowali stelaż pod kolejne piętro, wciągając kolejne elementy sznurkiem na swoją wysokość. Praca szła im tak sprawnie, że gdy wracaliśmy po całym dniu spędzonym na jeziorze Tonle Sap, dom miał już ułożone bambusowe podłogi na każdym piętrze i okładany był właśnie wcześniej uplecionymi matami z liści bananowca, służącymi za ściany. Nieco inne maty, a raczej kiście palmowych liści, przygotowywane były na pokrycie dachu. Brakowało już tylko drewnianych schodów, żeby dostać się bez konieczności wspinania po palach na piętro oraz uszczelnienia całej budowli gliną z nadbrzeża rzeki. Wszystkie materiały budowlańcy przynieśli sobie z pobliskiej dżungli, a jedynym wykorzystywanym narzędziem były maczety.

 

 

Parter domów nad brzegiem przywiązany jest kilka metrów nad ziemią. W porze suchej, tam śpi rodzina, za dnia urzędując pod podłogą, gdzie panuje cień. W porze deszczowej, kiedy rzeki i jeziora rozlewają się na okolicę, rodzina przenosi się na wyższe piętro, ponieważ parter zbyt często podmywa woda.

Domy wydają się rachityczne i chwiejne. Jednak potrafią przetrwać wiele lat i utrzymać ciężar wielopokoleniowych i wielodzietnych rodzin.

 

 

To, jak sprawni potrafią być kambodżańscy budowniczowie można obejrzeć na przykład tutaj.

 

2. Pływające domy

Najbiedniejszych nie stać na ziemię, dlatego wybierają życie na wodzie. Odwiedziliśmy jedną z największych wodnych wiosek na świecie, Kampong Khleang, zamieszkiwaną przez ponad 1800 rodzin. Tu metoda budowy domów jest nieco inna. Zaczyna się od związania ze sobą na bambusowej ramie niezatapialnych blaszanych beczek lub plastikowych baniaków. Na takiej platformie układa się bambusową podłogę, na której budowniczowie sklecają parterowe domy. Inną techniką jest mocowanie platformy na dwóch łodziach. Nie  ma potrzeby stawiania wysokich konstrukcji. Pływające domy unoszą się na tafli ogromnego jeziora podnosząc się i opadając razem z nią. Głębokość wody pod podłogą, nie ma większego znaczenia. Mieszkańcy pływających wiosek nawet wolą porę deszczową, ponieważ, powierzchnia jeziora staje się wtedy kilkukrotnie większa, mają więcej przestrzeni i mogą swoim domem podpłynąć bliżej lądu, na który oczywiście też wychodzą. Obok każdego domu zacumowana jest minimum jedna łódź, którą ojcowie wypływają na ryby, matki na wodny targ, a dzieciaki dostają się do szkoły.

 

 

Pływające gospodarstwa

Do pływających domów często przyczepione są pływające ogrody, w których uprawiane są warzywa na wyłowionych z dna wodorostach. Hodują w takich domach kury, psy a nawet kozy. To właściwie całe, pływające gospodarstwa. Pod domami podczepione są ogromne kosze, w których złowione wcześniej ryby czekają na kupców z miasta.

 

 

Więcej o naszej wycieczce po Tonle Sap można przeczytać tutaj 

 

Widzieliśmy takie wioski także w Wietnamie, pływające po zatoce Ha Long Bay, wpisanej w 1994 roku na listę UNESCO. Władze daremnie próbują pozbyć się wodnych nomadów z jednej z największych atrakcji Wietnamu. Po przegonieniu z jednego miejsca, znajdują inne. Ogromna zaleta mobilnych domów.

 

 

Więcej o naszym rejsie po zatoce Ha Long Bay można przeczytać tutaj

 

3. Górskie chatki w Birmie

Wspinając się Szlakiem Pielgrzyma na Złotą Skałę w Birmie zauważyliśmy inny budowlany patent, a właściwie oznakę zachodniej cywilizacji w lokalnej sztuce budownictwa. Typowe domki w dolinach, oparte na bambusowych konstrukcjach, miały drewniane podłogi, ściany i dachy tkane z palmowych liści, wszystko mocowane sznurkami uplecionymi z włókien kokosa. Te w górach, wystawione na wiatr i deszcz, owinięte były dodatkowo folią. Folia na stałe przyczepiano do konstrukcji jedynie w górnej części. W dolnej dociskały ją do ziemi ruchome kamienie, żeby w upalne i bezwietrzne dni można ją było łatwo zwinąć i podwiązać kokosowymi sznurkami do stropu.

 

 

Więcej o naszej wspinaczce na Złotą Skałę można przeczytać tutaj.

 

4. Domy indonezyjskiego plemienia Mentawai

Mentawajskie Uma, czyli tradycyjne trzyizbowe domy, są obwieszone czaszkami upolowanych małp, porożami jeleni, kośćmi złowionych ogromnych ryb, piórami ptaków. Mentawajowie wierzą, że w ten sposób oddają cześć swoim ofiarom. W zamian za to, one chronią ich domy przed złymi duchami.

Domy Mentawai składają się z izby głównej, z prawdziwym ogniskiem domowym po środku. Tu spożywa się główne posiłki, szczególnie te uroczyste. Kolejnym pomieszczeniem jest sypialnia mężczyzn. W niej można znaleźć najwięcej myśliwskich trofeów. Ostatni to kuchnia używana do przygotowywania codziennych posiłków oraz, jednocześnie, sypialnia kobiet.

 

 

Domy Mentawajów, są kryte strzechą zrobioną z liści palm sago, powiązanych ze sobą cieniutkimi paskami z kory palmy. Prawidłowo położone i solidnie związane, potrafią ochronić przed największą nawet ulewą i oprzeć się silnym wiatrom. Uznawane są za najtrwalsze strzechy w Indonezji. W nienaruszonym stanie wytrzymują nawet trzy lata.

Korą palmy sago wykładane są błotniste podwórza obejść Mentawajów. Ułatwiają poruszanie się po ulewnych deszczach, lub gdy biegające po obejściu świnie ryjąc rozorają błoto. Często wykłada się nimi również podłogi w domach. Szczególnie w miejscach, gdzie coś mogłoby wpaść między szpary w deskach i próżno by było tego szukać w umieszczonym zwykle pod podłogą chlewiku. Kora sago jest bardzo wytrzymała i twarda.

 

 

Więcej o naszej wizycie u plemienia Mentawai można przeczytać tutaj i tutaj. Filmik dostępny tutaj.

 

5. Długie Domy Łowców Głów

Plemię Dayaków, zwane także Łowcami Głów, mieszka w Długich Domach. Sprowadza się to do tego, że właściwie cała wioska, lub przynajmniej cała rodzina, włącznie z ciotkami, wujkami, kuzynostwem mieszka w jednym, długim domu, połączonym wspólnym korytarzem i wspólnym zewnętrznym gankiem, na których dzieje się całe rodzinne i towarzyskie życie. Podczas uroczystości wystawia się tam długie stoły i świętuje wspólnie przy ryżowym winie i śpiewach.

Każda rodzina ma jednak swoją własną przestrzeń mieszkalną, podzieloną na kuchnię i sypialnie. Nie nazywają ich jednak mieszkaniami, tylko drzwiami, niczym drzwi do pokoi. Domy opierają się na palach, a pod podłogą biegają kury i trzoda hodowlana. ‘Ulice’ między domami wyłożone są bambusowymi matami, które co roku, 1 czerwca, wymienia się z okazji lokalnego Nowego Roku.

W centrum wioski jest wspólna kuchnia, pomimo tego, że każda rodzina posiada własną. Wspólną kuchnię wykorzystuje się na przygotowanie wielkich uczt, na przykład urodziny, na które zaprasza się całą rodzinę, więc właściwie całą wioskę, ponieważ w długim domu każdy jest jakoś ze sobą spokrewniony.

Odwiedziliśmy taką wioskę na Borneo. Więcej o tym można przeczytać tutaj.

 

 

6. Domy Toradżów na Sulawesi

Toradżowie (Toraja), mieszkańcy gór na indonezyjskiej wyspie Sulawesi, mieszkają nie tylko w przepięknych okolicznościach przyrody, ale też w pięknych, tradycyjnych, bardzo charakterystycznych domach, niespotykanych nigdzie indziej na świecie. Przodkowie Toradżów przybyli na Sulawesi. na łodziach, które wynosili następnie na ląd i używali jak domów. To właśnie z tego powodu dachy w Tanah Toraja mają kształt łodzi a nie, jak twierdzą niektórzy, kształt bawolich rogów. Jest to nawiązanie do tradycji, ale też kontynuacja rzemiosła, w jakim się pierwotnie specjalizowali: budowa łodzi, których używali do grabieżczych napadów na okoliczne wysepki i wioski. Szkutnictwa uczyli się z pokolenia na pokolenie, wychodziło im to dobrze, a szczelne konstrukcje doskonale sprawdzały się w roli dachów. Bawole rogi trafiły do domysłów ze względu na bardzo specyficzne tradycje pogrzebowe. Im więcej bawolich rogów wisiało na froncie domu, tym dosadniejszy sygnał, że rodzina wywiązała się z pogrzebowych uroczystości i obowiązków wobec przodków.

 

 

Symbolika Toradżowych domów

Domy Toradżów są przepięknie zdobione rzeźbionymi ornamentami i malowane na żywe kolory, głownie czerwień (kolor krwi, symbolizujący życie ludzkie), żółć (boże błogosławieństwo), biel (czystość) i czerń (śmierć). Barwniki pozyskiwano z naturalnych materiałów: czarny z sadzy, biały z wapna, czerwony i żółty z kolorowej gleby, utrwalonej winem palmowym.

 

 

Tu estetyka domu jest niezwykle istotna. Rzeźbienie i malowanie zajmowało nawet miesiąc wykańczania domu. Często nowa rodzina na dom musiała czekać nawet do pół roku.

 

Więcej o naszych własnych doświadczeniach z krainy Toradżów można przeczytać tutaj.

 

7. Domy plemion Batak

Plemiona Batak zamieszkują przede wszystkim okolice największego jeziora indonezyjskiej Sumatry, Toba Lake. Ich jednoizbowe domy w ciągu dnia są współdzielone między wszystkich mieszkańców. Na środku znajdowało się niegdyś wspólne palenisko, na którym dyżurująca rodzina gotowała posiłki dla wszystkich domowników, podczas gdy reszta pracowała w polu. Na noc wokół ścian domu rozwieszano sukna lub rozwijano bambusowe maty, żeby zapewnić rodzinom trochę intymności. Domy stały na palach, a do wnętrza prowadził niewielki otwór we frontowej ścianie. Okien pomieszczenie nie miało wcale, żeby nie wpuszczać do wnętrza gorących promieni słonecznych i nagrzanego powietrza. Dachy batakowych domów miały kształt łodzi, podobnie jak dachy Torajów na Sulawesi.

Mieszkaliśmy kilka dni w batakowym domku bez okien na wyspie Samosir na jeziorze Toba Lake. Nie miał okien, miał wejście wielkości okna, jednak trzeba przyznać, że funkcje utrzymania chłodnego wnętrza spełniał znakomicie, bez klimatyzatora.

 

 

Więcej o naszym pobycie w krainie Bataków można przeczytać tutaj.

 

8. Domy Sasaków na Lombok i Gili

Sasakowie żyją w większości na indonezyjskiej wyspie Lombok. Ich domy budowane są na solidnych drewnianych palach, otaczanych bambusowymi ścianami, bez wykorzystania nawet jednego gwoździa. W bambusowe podłogi wciera się o miesiąc krowie łajno, co podobno odstrasza komary, a także pozwala zachować chłód wewnątrz.  Najbardziej charakterystyczne są jednak dachy, zwane Lumbungs. Pokryte są strzechą z powiązanych wiązek traw i mają bardzo unikalny kształt dzwonka. Tradycyjnie strychy wykorzystywane były do przechowywania ryżu. Obecnie dobudowuje się je nad domami głównie po to, żeby dochować tradycji.

Dostosowane do wszelkich potrzeb turystów wygodne sasakowe domki można wynająć na Lombok, ale też na sąsiednich wysepkach Gili.

Więcej o pobycie na Gili można przeczytać tutaj na Lombok tutaj

 

9. Domy na Bali

Balijskie, tradycyjne domy są więcej niż wyjątkowe. Są piękne. Piękno na Bali to ofiara składana bogom. Dołożenie starań do upiększania wnętrz i otoczenia to ukłon w ich stronę. Dlatego na Balii każdy jest artystą. Domy wyposażone są w rzeźbione ranty dachów, misternie pomalowane drzwi i okiennice, fontanny ozdobione kamiennymi posążkami hinduskich bogów i bogiń. Jeżeli dodać do tego drzewa z kolorowymi kwiatami, bujną roślinność ogrodów i domowe świątynie, w których codziennie Balijczycy składają ofiarne koszyczki z Canang Sari z aromatycznymi kadzidłami, sprawia, że balijskie tradycyjne domostwa są magiczne.

 

 

Podczas wizyty na Bali kilkukrotnie mieszkaliśmy w takim kompleksie z prawdziwą balijską rodziną.

Więcej o balijskich ogniskach domowych można przeczytać tutaj

 

10. Japońskie Ryokan

Japońskie tradycyjne domy, czyli ryokan, wyłożone są matami tatami, plecionymi ze słomy ryżowej i trawy igusa. Tatami mają zawsze takie same wymiary: 90 na 180 cm i tradycyjnie podaje się wielkość mieszkań w ilości mat tatami zamiast w metrach kwadratowych. Po tatami można chodzić jedynie na boso, ponieważ są bardzo drogie i ekstrawagancją byłoby je za szybko zniszczyć. W japońskich pokojach nie ma właściwie mebli. W szafie schowane są futony, czyli cienkie materace, które rozkłada się na noc bezpośrednio na matach tatami. W ciągu dnia, po złożeniu futonów, na środku pomieszczenia umieszcza niski stolik, tsukue, wokół którego układa się poduszki zabutony, na których klęcząc pije się herbatę. Bardzo charakterystyczne w japońskich domach są drzwi, fusuma, wykonane z papieru przymocowanego do drewnianej kratownicy. Przed wejściem do ryokanu wisi zwykle nisko opadająca roleta, która ma na celu wymuszenie pokłonu przed wejściem w geście szacunku dla gospodarzy. Spadziste dachy mają symbolizować dłonie złożone do modlitwy.

 

 

Mieszkaliśmy w ryokanie dostosowanym do turystycznych potrzeb w Kyoto i bardzo nam się podobało.

Więcej o naszej japońskiej przygodzie można przeczytać tutaj.

 

Podróżując po Azji warto zatrzymywać się w tradycyjnych homestayach. Azjatyckie domy to najlepszy sposób na poznanie lokalnego trybu życia, podglądanie prawdziwych ludzi i obserwacje miejscowych zwyczajów. Niepowtarzalna okazja, żeby poczuć się nie jak turysta, ale jak uczestnik azjatyckiej codzienności.