Polskie Szlaki UNESCO

Po raz pierwszy ciała doradcze UNESCO dokonały wyboru 12 wyjątkowych miejsc w 1978 roku, wśród których znalazła się Krakowska Starówka oraz Kopalnia Soli w Wieliczce. Za towarzystwo służyły im wówczas ekwadorskie miasto City of Quito i wyspy Galapagos, amerykańskie parki narodowe Yellowstone i Mesa Verde, etiopskie kościoły wykute w skałach oraz park narodowy Simien, senegalska wyspa Goree i niemiecka katedra Aachen. Obecnie na polską listę wpisanych jest aż 16 miejsc. Oto jak wyglądają Polskie Szlaki UNESCO.

 

 

1. Stare Miasto w Krakowie (na liście UNESCO od 1978)

Krakowska Starówka znajduje się na liście UNESCO od samego początku. Nic więc dziwnego, że turyści na całym świecie wymieniają Kraków najczęściej na drugim miejscu ze znanych im wszystkich polskich miast, zaraz po stolicy. Tu wystarczy się po prostu powłóczyć po największym w Europie średniowiecznym rynku, popodziwiać zabytkowe kamienice, pałace, kościoły, fragmenty XIV-wiecznych murów.

Najbardziej znanym budynkiem na rynku jest Kościół Mariacki ze słynnym ołtarzem Wita Stwosza oraz hejnałem odgrywanym przez trębacza punktualnie w południe z okien wieży wychodzących na cztery strony świata.

Najciekawszym zabytkiem fortyfikacji Krakowa, jednym z trzech takich zachowanych w Europie, jest Barbakan. To okrągły ceglany gmach o murach trzymetrowej grubości ze 130 strzelnicami i siedmioma wieżyczkami.

Wizytówką Krakowa jest z pewnością Wawel. Najpiękniejszy widok na zamkowy kompleks rozciąga się z zielonych brzegu Wisły. Z rynku Na Wawel najlepiej przespacerować się ulicą Kanoniczną, na której od XIV wieku stawiali swoje kamieniczki kanoniczni dygnitarze. Wszystkie są przepięknie zdobione, uderzając bogactwem ornamentów i detali.

Wspaniały spacer gwarantuje także żydowska dzielnica Kazimierz z 7 zabytkowymi synagogami, malowniczym cmentarzem i tajemniczymi zaułkami. Do XVIII wieku było to osobne miasto oddzielone od Krakowa Starą Wisłą. Żydowskie społeczeństwo wytworzyło tu specyficzną enklawę, której śladów warto dziś poszukać spacerując.

Po Krakowie można włóczyć się całymi dniami, nawet w dobie zamkniętych muzeów.

Z lotniska co godzinę kursuje podmiejski pociąg do dworca głównego, oddalonego od starówki zaledwie kilka minut spacerem. Podróż trwa 17 minut. Po drodze z dworca warto kupić w przydrożnych kioskach przepyszne krakowskie bajgle.

 

 

 

2. Kopalnia Soli w Wieliczce (na liście UNESCO od 1978)

Kopalnia Soli w Wieliczce razem z Krakowską Starówką została wpisana na listę UNESCO jako jeden z pierwszych 12 obiektów na świecie.

Na 9 poziomach położonych między 64 a 327 metrów pod powierzchnią znajdują się chodniki, pochylnie szyby, komory, jeziora, które ilustrują kolejne etapy rozwoju górnictwa. Sól zaczęto wydobywać tu w XIII wieku. Pierwsze ślady produkcji soli pochodzą jednak z około 3 tysięcy lat temu. Początkowo odparowywano ją ze słonych źródeł. Po ich wyschnięciu poszukiwano solnych brył kopiąc coraz głębiej pod powierzchnią.

Dla zwiedzających udostępnione są kaplice, sale balowe, komory przeróżnych patronów, zdobione solnymi rzeźbami. Odbywają się tu koncerty muzyki poważnej, uroczystości religijne, zawody sportowe, ekskluzywne bale, a nawet turnusy rehabilitacyjne – oddychanie zasolonym powietrzem zbawiennie działa na płuca. Poza tym kopalnia naprawdę robi niesamowite wrażenie.

Z centrum Krakowa do Wieliczki jest około 10 km. Najwygodniej dojechać pociągiem podmiejskim ze stacji Kraków Główny i wysiąść na stacji Wieliczka Rynek Kopalnia. Stamtąd to już zaledwie kilka minut spacerem.

Czy będzie otwarta w majowy weekend? Niewiadomo. Dostępność kopalni dla zwiedzających można sprawdzić na stronie TUTAJ.

 

 

3. Auschwitz-Birkenau (na liście UNESCO od 1979)

Nazistowski Obóz Koncentracyjny w Oświęcimiu nie należy do łatwych obiektów dla zwiedzających. Szczególnie przeżywają wizytę tu osoby, których bliscy byli tu przetrzymywani i dokonali tu swojego żywota. Został założony w 1940 roku przez nazistów na terenie starych koszar wojskowych. Do końca wojny liczba więźniów w ciągu kolejnych lat sięgnęła w sumie 1,3 miliona. 90% nie przeżyło koszmaru. W punkcie kulminacyjnym komory gazowe potrafiły zagazować ponad 4400 osób na dobę. Baraki zastawione gigantycznymi gablotami pełnymi butów, kilogramami ludzkich włosów, tysiącami oprawek okularów przyprawiają o dreszcze. Jednak to obowiązkowy punkt na trasie zwiedzania Polski.

Najprościej do Oświęcimia dojechać którymś z busów odjeżdżających z Miejskiego Dworca Autobusowego, położonego po drugiej (zachodniej) stronie dworca Kraków Główny. To około 65 kilometrów od centrum Krakowa.

Zwiedzanie obozu Birkenau II odbywa się w 90% na powietrzu, więc właściwie nie ma powodu, żeby go zamykać. Dostępność obozów dla zwiedzających można sprawdzić na stronie TUTAJ.

Pamiętajcie, że żeby wejść na tereny obozów, trzeba mieć ukończone 14 lat.

 

 

4.Puszcza Białowieska (na liście UNESCO od 1979)

Ten prastary las naturalny o charakterze pierwotnym liczy sobie ponad 500 lat. Rosną w nim drzewa liściaste i iglaste, przecinają strumienie z dorzecza Bugu i Narwi. Natomiast bagniste podłoże oraz liczne martwe, stare drzewa sprzyjają rozwojowi wielu gatunków mchu, dzięki czemu puszcza wygląda trochę jak z baśni. Leciwe dęby sięgają nawet 50 metrów wysokości, a ich pnie w obwodzie liczą nawet 8 metrów. Wszystko razem sprawia, że atmosfera jest co najmniej tajemnicza.

Puszcza chroniona była już od XV wieku, stanowiąc królewskie tereny łowieckie. Polskie szlaki UNESCO krzyżują się tu ze szlakami, na których polował sam Władysław Jagiełło. Wstęp na teren lasu był reglamentowany i strzeżony. Miejscowa ludność mogła zapuszczać się w knieje za opłatą i tylko po to, by zbierać martwe drzewo na opał.

Chociaż Puszcza Białowieska kojarzy się przede wszystkim z żubrem, żyje tu blisko 12 tysięcy gatunków zwierząt, w tym rysie, wilki, łosie, borsuki, gronostaje, a nawet żółwie wodne. Na terenie Białowieskiego Parku Narodowego w Rezerwacie Pokazowym Żubrów można obejrzeć z bliska te cudem ochronione przed wyginięciem zwierzaki.  Mają jednak tak obszerne wybiegi, że czasami mogą się nawet nie pokazać turystom. Podczas naszych odwiedzin podchodziły jednak chętnie do ogrodzenia, chyba w nadziei na jakiś przysmak. Zwierząt oczywiście karmić nie wolno, ale turyści, jak to turyści, wiadomo, jaki stosunek mają o takich zakazów.

Dostępność zwiedzania Białowieskiego Parku Narodowego (zwiedzanie jedynie z przewodnikiem) można sprawdzić TUTAJ. 

 

 

5. Stare Miasto w Warszawie (na liście UNESCO od 1980)

Warszawska Starówka zasłużyła sobie na miejsce na liście UNESCO idealnym odwzorowaniem niemal każdego szczegółu podczas rekonstrukcji najstarszej części miasta. Została zburzona w 90%  pod ciężarem ponad 1500 ton niemieckich bomb zrzuconych na miasto w Powstaniu Warszawskim. Polacy wykazali niesamowitą determinację, żeby odbudować swoją stolicę. Studiowano w tym celu dokumenty, zdjęcia, a nawet obrazy uwieczniające przedwojenny wygląd miasta. Układ przestrzenny pozostał identyczny, budynki odtworzone z ogromną starannością. To jedyny przypadek aż takiej dbałości o detale w rekonstrukcji na taką skalę na całym świecie.

Wizytówką starówki jest Plac Zamkowy ze słynną Kolumną Zygmunta, kolorowymi kamieniczkami i , Zamkiem Królewskim. Najlepiej oglądać  go z tarasu widokowego na wieży kościoła Świętej Anny, po pokonaniu około 150 kamiennych schodków. Naprawdę warto! Dostępność tarasu można sprawdzić TUTAJ.

Na warszawskiej starówce, podobnie jak na innych starówkach na polskich szlakach UNESCO, najatrakcyjniejsze są jednak spacery po uroczych wąskich uliczkach, placykach i skwerach, a ich z pewnością wystarczy na kilka godzin. Rozglądajcie się za ławeczkami wygrywającymi utwory Chopina i detalami zdobiącymi kamienice.

 

 

7. Zamek Krzyżacki w Malborku (na liście UNESCO od 1997)

To największa w Europie gotycka twierdza, której budowę krzyżaccy rycerze rozpoczęli już w XIII wieku. Położony jest malowniczo nad rzeką Nogat. Najpiękniejszy widok na obiekt rozciąga się z przeciwnego brzegu rzeki, na który można się dostać pobliskim mostem. Warto wspiąć się też na zamkową wieże i dać się zachwycić panoramą okolicy. Całkiem dobrze widać zamek z okien pociągów kursujących między Gdańskiem a Elblągiem. Zamek Krzyżacki to największa i właściwie jedyna atrakcja niewielkiego Malborka, jednak tak słynna, że w okresie wakacyjnym przeżywa prawdziwe oblężenie. Na zamku odbywają się liczne inscenizacje, walki rycerskie, spektakle ‘światło i cień’, a od Trójmiasta dzieli go zaledwie 60 kilometrów. W zależności od wybranego rodzaju pociągu, dojedzie się tam z Gdańska w czasie od 30 do 50 minut.

Dostępność zamku dla zwiedzających można sprawdzić TUTAJ. 

 

 

7. Średniowieczny zespół miejski Torunia (na liście UNESCO od 1997)

To najstarsza część miasta wytyczona w 1233 roku przez wielkiego mistrza  zakonu krzyżackiego Hermanna von Salza. Najwcześniej powstał tam podkowiasty zamek, symbolizujący władzę zakonu,  wokół którego zaczęto budować murowane kamienice. Najważniejszymi obiektami są Ratusz Staromiejski, pałace mieszczańskie, dwory, bramy, baszty, mury obronne. Najlepiej podziwiać zarysy starego miasta ze statku kursującego po Wiśle lub z 40-sto metrowej ratuszowej wieży, udostępnionej dla zwiedzających. Bieżącą dostępność najlepiej sprawdzać TUTAJ.

Przed ratuszem stoi pomnik wielkiego astronoma, Mikołaja Kopernika, który w Toruniu spędził dzieciństwo, zanim udało mu się wstrzymać słońce i ruszyć ziemię. W plan zwiedzania miasta warto włączyć Muzeum Kopernika, umieszczone w domu, gdzie się urodził, oraz Planetarium. Dostępność obu przybytków najlepiej potwierdzić TUTAJ i TUTAJ.

 

Zapalonych podróżników powinno zainteresować Muzeum Podróżników imienia Tony Halika, w którym jego żona, Elżbieta Dzikowska, złożyła kilkaset przywiezionych z ich podróży pamiątek. Dostępność można sprawdzić TUTAJ.

Nawet jeżeli muzea będą niedostępne, włóczenie się uliczkami starego miasta i wypatrywanie architektonicznych perełek i ciekawostek, takich jak na przykład toruńska Krzywa Wieża, czyli baszta z XIII wieku, która do tej pory odchyliła się już o 1,5 metra od swojej pierwotnej pozycji, to największa frajda. Toruński kompleks ponad 200 mieszczańskich kamienic z XIV i XV wieku stanowi ewenement na skalę europejską. Wzrok przyciągają krzykliwe kolory, bogate ornamenty i różnorodne zwieńczenia fasad. Spacer koniecznie trzeba uprzyjemnić sobie toruńskim piernikiem, ponieważ w Toruniu wypiekają ten specjał najpyszniej w całej Polsce. Potwierdzić ten fakt można w Muzeum Toruńskiego Piernika, którego dostępność można sprawdzić TUTAJ.

 

 

8. Kalwaria Zebrzydowska (na liście UNESCO od 1999)

Kalwaria Zebrzydowska to drugi, po Częstochowie, najpopularniejszy cel pielgrzymek w Polsce.  Szczególnie oblegana jest w okresie Wielkiego Tygodnia, kiedy odbywają się tu słynne inscenizacje wydarzeń na Golgocie. Znajduje się tu Sanktuarium Ojców Bernardynów, będące częścią Szlaku Papieskiego. Na UNESCO został wpisany cały kompleks architektoniczny, obejmujący liczne kościółki, kapliczki, figury świętych, oraz otaczający je park. Znajdują się tam dwa szlaki liczące 5 kilometrów: Droga Jezusa Chrystusa, składająca się z 28 stacji oraz Droga Matki Boskiej, składająca się z 24 stacji. Stacje zostały rozmieszczone na wzór topografii Jerozolimy, odwzorowując najważniejsze święte miejsca. Wykorzystano naturalne ukształtowanie terenu umieszczając przykładowo Golgotę na naturalnym wzniesieniu. Pielgrzymi wierzą, że można tu uzyskać taki sam zestaw łask i odpustów, jak w prawdziwej Jerozolimie.

Więcej o Kalwarii Zebrzydowskiej i jej atrakcjach można przeczytać TUTAJ.

 

 

9. Hala Stulecia we Wrocławiu (na liście UNESCO od 2006)

O jej wyjątkowości zadecydował dach o szerokości 95 metrów oraz królująca nad nim żelbetonowa kopuła o średnicy 67 metrów, czyli najbardziej nowatorskie, jak na tamte lata, użycie stali do wzmacniania nośności budowli. Powstawała w latach 1911 – 1913, w tzw. stylu ekspresjonistycznym i do piękności raczej nie należy, jednak niezaprzeczalnie zdobyła swoje wyjątkowe miejsce w historii architektury. Na listę UNESCO trafiła jako dowód ludzkiego geniuszu i kreatywności. Halę Stulecia ufundował Wilhelm II. Przez lata służyła jako siedziba zjazdów partyjnych nazistów. Obecnie odbywają się w niej głównie koncerty operowe i duże wydarzenia miejskie. Więcej można o niej przeczytać TUTAJ.

We Wrocławiu jednak najpiękniejsza jest starówka. Aż dziwne, że polskie szlaki UNESCO jej nie obejmują. Włóczyć się po niej można godzinami, uatrakcyjniając sobie spacer poszukiwaniem wrocławskich krasnali. Ukryte są w wąskich uliczkach i w zakamarkach. Konia z rzędem temu, kto znajdzie wszystkie. Jest ich około 350, a wiele z nich ma swoją własną legendę!

 

 

10. Drewniane Cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat (wpisane na listę UNESCO w 2013)

 

 

Ostatnim miejscem z listy polskiego UNESCO, które udało się nam do tej pory odwiedzić to Cerkiew w Owczarach. Jest to jedna z 8 cerkwi wpisanych na listę UNESCO w 2013. Pozostałe to cerkiew w Chotyńcu, Radrużu (najstarsza drewniana świątynia prawosławna w Polsce), Smolniku, Turzańsku, Bunarach Wyżynnych, Kwiatoniu, Owczarach i Powroźniku. Niestety nie da się ich wszystkich odwiedzić za jednym zamachem, jednak warto o nich pamiętać będąc w okolicy.

 

 

Polskie szlaki UNESCO ciągle przed nami

Na liście polskiego UNESCO ciągle mamy do odwiedzenia sześć pozycji:

1. Stare miasto w Zamościu (wpisane do rejestru w 1992)

 

2. Kościoły Pokoju w Jaworznie i Świdnicy (wpisane do rejestru w 2001)

 

3. Drewniane Kościoły Małopolski: Binarowa, Blizne, Dębno, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa (wpisane do rejestru w 2003)

 

 

4. Park Mużakowski nad Odrą, na granicy z Niemcami (wpisany do rejestru w 2004)

5. Kopalnia rud ołowiu, srebra, i cynku w Tarnowskich Górach oraz system gospodarowania wodami podziemnymi (wpisane do rejestru w 2017)

6. Kopalnie krzemienia pasiastego i neolityczne osady w Krzemionkach Opatowskich (wpisane do rejestru w 2019)

 

Szkoda, że wszystkie tak daleko od Sopotu, a weekend majowy taki krótki. Na pewno zaplanujemy wizytę wybierając się kiedyś na dłużej w tamte strony.

Na pohybel powiedzeniu ‘cudze chwalicie, swego nie znacie’ mamy ambicje odwiedzić wszystkie zarejestrowane w Polsce miejsca. Bez odkładania na świętego nigdy. Za chwilę lista będzie zapewne jeszcze dłuższa.

 

Proces kwalifikacji obiektów na listę dziedzictwa UNESCO

W procesie wpisywania zabytków na Listę Światowego Dziedzictwa Edukacyjnego, Naukowego i Kulturowego UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) mogą brać udział tylko te kraje, które podpisały Konwencje Światowego Dziedzictwa, zobowiązującą kraj do ochrony swojego kulturowego i naturalnego dorobku. W pierwszym kroku komisja danego kraju przygotowuje wstępną listę miejsc i obiektów, które uważa za warte kwalifikacji w ciągu najbliższych 5-10 lat. Następnie, po zweryfikowaniu kompletności dokumentacji przekazanej wraz z nominacjami, lista zostaje przedstawiona Międzynarodowej Radzie do spraw Zabytków lub Międzynarodowej Unii Ochrony Środowiska Naturalnego w celu oceny. Oba ciała doradcze spotykają się raz w roku i decydują, które pozycje z listy doświadczą zaszczytu znalezienia się na liście.

Listę polskich kandydatów oczekujących na decyzje można znaleźć TUTAJ. 

Udanej majówki mimo wszystko!