Od wieki wieków ludzie mieli swoje wierzenia, swoich bogów i swoje demony. Niemal każda społeczność na świecie wypracowała własne wyobrażenia na temat sił wyższych. Potrzebowała ich, żeby tłumaczyć powody i skutki wydarzeń, przypadki, zbiegi okoliczności i zawiłe meandry losu. Birmańczycy wymyśli sobie w tym celu Naty. 

 

 

Nat czyli Pan

Słowo Nat dosłownie oznacza ‘pan’, czyli nosi feudalne konotacje. Naty to duchy, które mają władzę nad przedmiotami, roślinami, zwierzętami, ludźmi. Niektóre panują nad określonym terytorium, inne swoją władzę sprawują nad konkretnym hołdownikiem. Mogą chronić swoich podopiecznych lub im szkodzić, dlatego Natom należy okazywać szacunek oraz obłaskawiać ofiarami. W przeciwnym razie można narazić się na ich gniew i fatalne w życiu rzeczywistym skutki.

 

 

Pierwotnie Naty były bezosobowe. Zamieszkiwały w korzonkach ziół czy skrzydłach owadów, z których alchemicy warzyli lecznicze mikstury dla rannych wojowników. Uleczony chory był dowodem łaski Nata, brak poprawy stanu zdrowia, oznaką braku przychylności. 

Naci Chaos

Każda społeczność czy wioska wierzyła w swój własny zestaw Natów i ich nadprzyrodzonych mocy. Zróżnicowane wierzenia między sąsiednimi osadami wprowadzały chaos, utrudniały porozumienie. Prości ludzie głupieli nie wiedząc, który alchemik mówi prawdę, które gusła są skuteczniejsze dla rozwiązania ich problemu, które Naty są potężniejsze od innych. Naci chaos przede wszystkim jednak utrudniał władzę.  Królowie potrzebowali unifikacji, wspólnego Nata Najwyższego, który byłby poważany w całym królestwie. Innymi słowy, potrzebna była nowa religia, która zjednoczyłaby poszczególne plemiona w jedną nację.

 

 

Pan Wielkiej Góry i Pani o Złotej Twarzy

Wtedy w jednym z birmańskich królestw, w Tagaung, wydarzyła się spektakularna tragedia. Mieszkał tam niezwykle silny kowal o piękniej, muskularnej sylwetce, którego nazywano Przystojniakiem. Potrafił władać dwoma ciężkimi młotami jednocześnie, a gdy kuł nimi żelazo, całe miasto podskakiwało w rytm jego uderzeń. Podziwiała go cała okolica. Wzdychały do niego wszystkie panny. Jego sława dotarła na dwór króla, który zazdrosny o jego siłę i popularność, rozkazał go aresztować. Lojalni sąsiedzi w porę ostrzegli kowala, więc zdążył wymknąć się królewskiej straży. 

Rozwścieczony król kazał siłą sprowadzić na dwór jego młodszą siostrę. Nazywano ją Złotą Twarzą, ze względu na jej wyjątkową urodę. Uległ jej też król i uczynił z niej swoją królową. Przekonał ją wtedy, że już nie obawia się jej brata, ponieważ jest teraz również jego bratem, licząc, że królowa połknie haczyk i wywabi brata z ukrycia. Nie pomylił się. Piękny kowali wrócił do miasta, gdzie natychmiast został pojmany przez żołnierzy. W oczekiwaniu na przybycie króla przywiązali go do ogromnego drzewa Saga. Gdy tylko pojawił się król i królowa, podpalili drzewo, a Przystojniak spłonął żywcem. Patrząc na to zrozpaczona siostra wyrwała się służkom i podzieliła męczeński los brata.   

Okoliczni mieszkańcy twierdzili, że po tym wydarzeniu w okolicy działy się straszne rzeczy. Umierali ludzie, padały zwierzęta, usychały uprawy. Uznano, że męczeńska śmierć przemieniła rodzeństwo w potężne Naty, które mściły się za swój niesprawiedliwy los. Przerażony król Tagaung rozkazał ściąć drzewo i wrzucić pień do rzeki. Pień spłynął z prądem do królestwa Thihlijyaung. Tamtejszy król kazał pień wyłowić i wyrzeźbić z niego figurki rodzeństwa, które następnie pokrył szczerym złotem.

Dzięki wędrownym bardom historia szybko obiegła wszystkie birmańskie królestwa. Tak oto narodził się kult Natów wywodzących się z prawdziwych śmiertelników, a Przystojniak i Pani o Złotej Twarzy stali się najpotężniejszymi ze wszystkich. Naci chaos został zażegnany. 

 

 

Poczet 37 Natów

Z czasem do potężnej dwójki Natów dołączyło jeszcze 35. Każda postać ma swoją prawdziwą, opisaną w kronikach historie, wzbogaconą przeróżnymi legendami. Nie wyeliminowały one setek lokalnych, pomniejszych Natów, ale z pewnością umniejszyły ich znaczenie. O tym, kto znalazł się na chwalebnej liście decydowali ministrowie.

Niemal wszystkie historie Natów maja wspólny mianownik, mianowicie nieszczęście i niesprawiedliwość. Oto kilka z nich.

 

 

Pani Otoczona Złotem (Lady Golden Sides) umarła z rozpaczy, po tym jak rzucił ją ukochany. Jej synowie Brązowy i Biały Lord (Brown Lord and White Lord) byli bardzo popularni wśród ludu, popularniejsi nawet od króla. Postanowił się więc ich podstępem pozbyć. Ponieważ obaj byli wyśmienitymi pięściarzami, kazał im walczyć ze sobą tak długo, aż umarli z wyczerpania. 

Po trzykroć Piękna Pani (Lady Three Times Beautiful) czyli niewyobrażalnie piękna, wiejska dziewczyna, której sława dotarła do samego króla. Postanowił ją poślubić. Wysłał szlachcica, by sprowadził ją na dwór. Po drodze zakochali się w sobie, więc szlachcic oszukał króla, że jej nieprzeciętna uroda ogranicza się jedynie do twarzy, natomiast tułów ma jednak tak ogromny, że nie zmieści się w bramie pałacu. Król mu uwierzył i kazał porzucić pod bramą. Porzucił ją także szlachcic w obawie o gniew króla, gdyby wydałaby się jego nielojalność. Umarła w ubogiej chatce w biedzie i żalu, z dala od bliskich i rodziny.

Starszy i Młodszy Pan Gorszego Złota (Elder and Younger Inferior Gold). Najpierw stracono im ojca. W rezultacie krótko potem z rozpaczy za ukochanym mężem umarła matka. Męczony wyrzutami sumienia zleceniodawca egzekucji ojca, król Anawrahta, podarował im w ramach rekompensaty za straty prezenty ze złota. Ponieważ szczere złoto król może podarować jedynie książętom, złoto celowo zanieczyszczono, stąd imiona Natów. Ich samych wcielono do armii, gdzie wykazali się niemal nadnaturalną siłą i heroicznymi czynami. Powszechny podziw doprowadził niestety do ich własnej egzekucji. Zazdrosny król zgładził ich pod pretekstem błahych uchybień w żołnierskim regulaminie. 

Niektóre Naty trafiły na chwalebną listę dzięki nieszczęściom, które zesłał na nich los, nie ludzie. Na przykład Garbata Pani (Hunch-back Lady) czy Pan Samotnego Drzewa Banyan (The Lord of the Solitary Banyan Tree), którego dotknął trąd. Wielu Birmańczyków wierzy, że zdeformowani czy nieuleczalnie chorzy są wcieleniem zła, jednak znacznie więcej wierzy, że to ucieleśnienie świętości. 

 

Nacia Góra Mount Popa

W różnych kulturach i wierzeniach bogowie i inne siły wyższe zwykle mieszkają na szczytach gór. Grecy zakwaterowali swoich bogów na Olimpie, Balijczycy na wulkanie Agung, Japończycy na świętej górze Fuji, natomiast najważniejsze birmańskie Naty zamieszkują Mount Popa. Ta niewielka góra położona jest na równinie Myingyan, około 50 kilometrów od Bagan. Na jej szczycie znajduje się przepiękny kompleks świątynny, do którego prowadzi 777 stopni. Trzeba je pokonać na boso, jednak na pewno warto. Ze szczytu rozciągają się niesamowite widoki. 

 

 

Naty w XXI wieku

Kult Natów w Birmie żyje do dziś. Mają swoje świątynie, nabożeństwa, festiwale. Najważniejszy z nich odbywa się właśnie na Mount Popa każdego roku w grudniu podczas pełni księżyca. Niegdyś przybywało na niego tysiące ludzi ze wszystkich stron kraju. Podczas festiwalu składano w ofierze setki zwierząt. Pielgrzymi upajali się winem wzmocnionym ekstazy, po czym tańczyli w rytm psychodelicznej muzyki przedziwne tańce wierząc, że ich dusze posiadły na ten czas Naty. Medium przeprowadzały ceremonie i spirytualistyczne seanse. Festiwal odbywa się do dziś, lecz już na mniejszą skale. 

W mniejszych świątyniach poświęconych Natom, rozrzuconych po całej Birmie, podobne festiwale odbywają się każdego miesiąca, w każdą pełnie księżyca. Organizowane są przedziwne nabożeństwa. Birmańczycy, pragnąc zapewnić sobie szczęście i powodzenie w życiu prywatnym czy w biznesie, płacą mistrzowi za poprowadzenie ceremonii. Przeciętny człowiek sam nie potrafi poprowadzić obrzędów, więc musi płacić za pośrednictwo. Mistrz ceremonii działa jak medium między Natem a wiernym. Wykonuje w jego imieniu rytualne tańce, recytuje modły i zaklęcia. 

 

 

Uczestniczyliśmy w ceremonii w świątyni Hintha Gon Paya w Bago. Mocno wymalowany, przebrany za kobietę mężczyzna z dolarami we włosach tańczy wymachując złotymi przedmiotami o rytualnym znaczeniu. Taniec obserwuje tłumek wiernych, którzy czynnie uczestniczą w ceremonii, odpowiadając na pytania mistrza ‘tak, tak, tak’ lub ‘nie, nie, nie’. Obrazu dopełnia psychodeliczna muzyka grana na żywo przez obecny w świątyni zespół: pan śpiewający do mikrofonu wali w ogromny bęben, raz ciszej, raz głośniej, raz wolniej, raz szybciej;  inny muzyk uderza z impetem w rozłożone wokół niego w kręgu cymbały; jeszcze inny potrząsa tamburynem i grzechotkami. Mistrz ceremonii w przerwach tańca zwraca się do dwóch pań, które po każdej interakcji wkładają banknoty do złotej tacy. Mistrz dotyka ich, coś mamrocze, po czym kontynuuje taniec. Całość wygląda jak jakiś niezwykły spektakl. 

 

 

 

Kiedy w XI wieku król Baganu, Anawrahta, zjednoczył wszystkie birmańskie królestwa w jedno państwo i uczynił buddyzm Theravada religią narodową, próbował zniszczyć kult Natów. Odniósł zarazem sukces i porażkę. Obecnie Birma jest oficjalnie w ponad 90% krajem buddyjskim, jednak Naty nie zniknęły. Koegzystują z mnichami i braminami. Są ciągle obecne w życiu Birmańczyków, a dla wielu znacznie bliższe i łatwiejsze do zrozumienia niż nauki oświeconego Buddy. 

Naty są dziwaczne, lekko odjechane, ale która religia nie jest… Nacia świątynia to obowiązkowy punkt podczas wizyty w Birmie.

Więcej o Birmie można przeczytać TUTAJ.